الکتروکاردیوگراف

الکتروکاردیو گراف

 

مقدمه

همانطور که می دانیم عضلات قلب برای ایجاد انقباض و انبساط لازم جهت پمپ نمودن خون به نقاط مختلف بدن و یا به عبارت دیگر ایجاد فشار خون مناسب برای به حرکت در آوردن خون در سیستم انتقال خون در بدن ، نیاز به یک سیستم مستقل تحریک الکتریکی دارد . یکی از مشخصه های مهم که بیانگر سلامت و یا بیماری قلبی می باشد ، چگونگی عملکرد این سیستم است .

برای اینکه بتوان نحوه کارکرد این سیستم را مورد مطالعه قرار داد ، راههای گوناگونی وجود دارد . یکی از قدیمی ترین و پر کاربرد ترین روشها مطالعه چگونگی انتشار سیگنالهای الکتریکی قلب می باشد . بوسیله الکتروکاردیوگراف می توان سیگنالهای الکتریکی حاصل از عملکرد الکتریکی قلب را با نمونه برداری ازنحوه انتشار این سیگنال در نواحی مختلف بدن مورد مطالعه و سنجش قرار داد .
ثبت حرکات مکانیکی و تغییرات فشار درون حفره های قلب را کاردیوگرافی و منحنی ثبت شده را کاردیوگرام می گویند. قلب در هر انقباض یک پدیده الکتریکی کلی نیز تولید می کند. این پدیده الکتریکی با توجه به هادی بودن بافت های بدن تا سطح پوست منتشر می شود و ثبت آن الکتروکاردیوگرافی نام دارد. منحنی ثبت شده الکتروکاردیوگرام است که به نوار قلب نیز شهرت دارد. برای الکتروکاردیوگرافی الکترودهای دستگاه الکتروکاردیوگراف را بر روی پوست قرار میدهند(جلوی قفسه سینه و یا از اندام ها مانند دست ها و پای چپ) و جریان  الکتریکی قلب که بوسیله دستگاه تقویت می شود به صورت یک منحنی روی کاغذ رسم، یا روی یک صفحه حساس(صفحه نمایش) نمایان شود.

دریک منحنی عادی الکتروکاردیوگرام سه موج ثبت می شود . موج P کمی قبل از انقباض دهلیزها ، موج QRS کمی قبل از انقباض بطن ها و موج T نیز کمی قبل از پایان یافتن انقباض بطن ها و بازگشت آنها به حالت آرامش رخ می دهد. در بیماریهای قلبی تغییراتی در این منحنی ها پدیدار می شود که از آنها برای تشخیص نوع بیماری استفاده می شود.

نمودار ECG

نمودار ECG

قسمتهای اصلی

۱- صفحه کلید :

صفحه کلیدECG

صفحه کلیدECG

 

این قسمت بسته به مدل وشرکت سازنده ECG به لحاظ شکل ظاهری و نوع کلید ها می تواند بسیار متفاوت باشد ولی بوسیله آنها باید بتوان کارهای زیر را انجام داد :

۱-۱) کلید روشن و خاموش کردن دستگاه(ON/OFF) : بوسیله آن دستگاه را روشن و خاموش می کنیم .

 

صفحه کلید ECG

صفحه کلید ECG

راهنمای صفحه کلید ECG

راهنمای صفحه کلید ECG

 

۱٫۲ کلید شروع (START ) : بوسیله این کلید و پس از انجام تنظیمات لازم ، دستگاه شروع به گرفتن نوار از بیمار می کند.

 

۱-۳) کلید پایان (STOP) : در مد manual برای اتمام کار باید از این کلید استفاده کنیم .(در بسیاری از دستگاه های ECG کلید start و stop در یک کلید ادغام شده اند .)

۱-۴) کلیدهای انتخاب لید(LEADS) : بوسیله این کلیدها در صورتیکه در مد کاری manual باشیم میتوانیم لید مورد نظر خود را انتخاب نماییم .(در ادامه درمورد لیدها و انواع آن بیشتر آشنا می شوید) قابل ذکر است که این کلید ( یا کلیدها ) در مد auto غیر فعال می باشند.

۱-۵) کلید انتخاب نوع عملکرد دستگاه(MODE)  : اگربا این کلید مد کاری دستگاه را بر روی دستی یا manual بگذاریم اپراتور قادر خواهد بود تا از میان لیدهای دوازده گانه هرکدام را که مورد نیاز است انتخاب نماید . در حالیکه با انتخاب مد کاری خودکار یاauto  دستگاه به طور خودکار کلیه دوازده لید را گرفته و چاپ می نماید .

۱-۶) کلید تنظیم ضریب تقویت موج خروجی (GAIN ) :  بوسیله این کلید می توان اندازه موج رسم شده بر روی کاغذ را تنظیم نمود . مقادیر معمول ۰٫۵ ،۱ و یا ۲ cm/mv  می باشد که کاربر خود تشخیص می دهد کدام را انتخاب کند.

۱-۷) کلید فیلتر (FILTER) : از این کلید برای فعال و یا غیر فعال نمودن فیلتر دستگاه استفاده می شود .در مواقعی که نویز دستگاه زیاد باشد می بایست تمامی فیلترها را فعال نمود. معمولا برای انتخاب فیلتر چندین گزینه در دستگاه وجود داردکه ماکزیمم آن تا ۱۵۰ هرتز است(فرکانس ECG) در فرکانس های بالا احتمال تداخل نویز برق شهری وجود دارد و در فرکانس های خیلی پایین هم احتمال از دست دادن بخشی از اطلاعات موج ECG وجود دارد. بااین حال کاربر با تشخیص خود یک گزینه را می تواند انتخاب کند.

۱-۸)  کلید انتخاب سرعت(SPEED) : بوسیله این کلید اپراتور دستگاه میتواند بسته به نوع بیمار و توصیه پزشک سرعت حرکت کاغذ را انتخاب نماید . سرعت حرکت کاغذ می تواند یکی از مقادیر ۵ ، ۲۵ ویا ۵۰  mm/s را به خود اختصاص دهد .البته در مدل های قدیمی تر فقط سرعت ۲۵ و ۵۰ mm/s وجود دارد.

۱-۹) کلید۱mv : بوسیله این کلید یک سیگنال به اندازه ۱mv در خروجی ایجاد میشود که برای تست خروجی و نیز تنظیم قلم می توان از آن بهره گرفت.

۱-۱۰) کلید تنظیم صدا(SETTING SOUND) : بوسیله آن میتوان بیزر (beezer ) دستگاه را قطع ویا شدت صدای آن را تنظیم نمود. این کلید در بعضی از مدلها وجود ندارد.

محل اتصالات ECG

محل اتصالات ECG

 

اتصالات ECG

اتصالات ECG

۲ اتصالات :

مدار داخلی ECG

مدار داخلی ECG

مشتمل بر کابل برق ، سیم زمین ( earth ) و کابل اتصال لیدها می باشد .

۲-۱) کابل برق : جهت تامین جریان و ولتاژ مورد نیاز دستگاه از برق شهری استفاده می شود

۲-۲)کابل زمین به جهت رعایت مسائل ایمنی و جلوگیری از اثرات نامطلوبی که امواج الکتریکی و الکترومغناطیسی موجود در محیط بر روی کیفیت ECG گرفته شده از بیمار می گذارد ، استفاده از کابل زمین الزامی می باشد . بسته به امکانات موجود می توان از کابل کشی زمین ، لوله کشی آب ، شوفاژ و در نهاید در صورت در دسترس نبودن هیچ یک از موارد فوق از تخت بیمار برای اتصال سیم زمین استفاده نمود .

۲-۳)کابل اتصال لیدها : در الکتروکاردیوگرافی از یک جفت الکترود که به عنوان لید معروف است استفاده می شود و معمولا سیگنال ECG از چند لید گرفته می شود. این لیدها ممکن است به صورت به صورت دو قطبی (اصلی) یا تک قطبی انتخاب شوند . بسته به نوع دستگاه می تواند شامل ۳ ، ۶ و یا دوازده لید باشد که لید Ι و ΙΙ و ΙΙΙ لیدهای اصلی و لیدهای سینه ای V1 تا V6 و همینطور AVF ، AVR و AVL لیدهای تک قطبی هستند. اکثر دستگاههای ECG موجود در بازار توانایی دریافت و پردازش دوازده لید را دارند .  قسمتهای تشکیل دهنده کابل به شرح زیر می باشد :

 ۲-۴)سوکت اتصال کابل به دستگاه ECG

 

سوکت ECG

سوکت ECG

کابل فن:

کابل اتصال فن در ECG

کابل اتصال فن در ECG

 

مدار الکتریکی محافظ تقویت کننده : دستگاههای الکتروشوک و الکتروکوتر باعث اعمال ولتاژهای بالایی به بدن می شوند . با توجه به اینکه همزمان با کار این دستگاهها نیاز به ثبت ECG نیز می باشد لذا نیاز به مداری داریم تا از تقویت کننده ما محافظت نما ید .

 ۲-۶)کابل اتصال مدار الکتریکی محافظ به سوکت

۲-۷)الکترودهای ثبت سیگنال

۲-۸) سیمهای اتصال مدار الکتریکی محافظ به الکترودها

۲-۹) فیشهای رابط

 

۳- صفحه نمایش : صفحه نمایش از قسمتهای الزامی دستگاه نمی باشد و در مدلهای قدیمی و برخی از مدلهای جدید نیز از ابزارهای دیگری برای نمایش اطلاعات سود می جویند . صفحه های نمایش به کار رفته در انواع مختلف ECG های موجود در بازار از نوع LCD های سیاه و سفید تک خطی ویا گرافیکی و نیز LCD های رنگی می باشند و بسته به نوع و مدل دستگاه از آنها برای نمایش تنظیمات دستگاه و در برخی مدلها نمایش خروجی ECG گرفته شده از بیمار استفاده می شود .

۴- برد تغذیه ( power ) : این برد وظیفه تبدیل ولتاژ برق شهری را به ولتاژ مورد نیاز دستگاه برعهده دارد و بسته به نوع دستگاه از قسمتهای مختلفی تشکیل می شود که عمده ترین آنها به شرح زیر می باشد

مدار تغذیهECG

مدار تغذیهECG

 

:

* سلکتور ۱۱۰/۲۲۰ v (فقط در بعضی مدل ها )

* فیوز محافظ (فقط در بعضی مدلها)

* مدارات ایزولاسیون

* ترانس کاهنده یا اتوترانس کاهنده

* مدارات یکسو کننده

* مدارات تثبیت کننده

* فن ( فقط در بعضی از مدلها )

فن ECG

فن ECG

*ورودی برق  DC (فق در بعضی مدلها)

۵- باطری : اغلب ECG های موجود علاوه بر استفاده از برق شهری ، از یک باطری قابل شارژ نیز به جهت تامین انرژی الکتریکی مورد نیاز دستگاه در مواقعی که استفاده از برق شهری ممکن نیز سود می جویند .

انواع باطری هایی که درECG های گوناگون به کار می روند عبارتند از :

* باطریهای نیکل کادمیوم NI-Cd

* باطریهای سرب اسید SLA

۶- چاپگر یا ثبات (RECORDER )  : به جهت چاپ اطلاعات ECG گرفته شده از بیمار بر روی کاغذ از این سیستم استفاده می شود وشامل قسمتهای زیر می باشد

:

پرینترECG

پرینترECG

رسامکه وظیفه ثبت اطلاعات را بر روی کاغذ به عهده دارد و از لحاظ نحوه ثبت اطلاعات به گونه های زیر تقسیم بندی می شود

* رسامهای دارای قلمهای جوهری

* رسامهای دارای قلمهای حرارتی

*رسامهای ماتریس حرارتی یا کریستال حرارتی

مدل آخر که امروزه بدلیل مزایای مختلفی که دارد از دو مدل دیگر پر کاربرد تر می باشد بسته به نوع دستگاه میتواند در آن واحد یک یا چند موج را بر روی کاغذ رسم کند .

سیستم تغذیه کاغذ : وظیفه تامین کاغذ مورد نیاز رسام را به جهت رسم نمودار ECG و با سرعت مورد نظر اپراتور به عهده دارد . برای این کار از یک موتورDC  استفاده می شود که برای تغییر سرعت آن ولتاژ کاری آن را بوسیله مدارات کنترلی تغییر می دهند . برای هدایت کاغذ از مخزن تا مقابل رسام و درنهایت خروج آن آز دستگاه از یک سری غلطک و چرخدنده استفاده می شود

مخزن کاغذ : کاغذ مورد نیاز چاپگر را در خود ذخیره می نماید.

سنسور کاغذ : وجود کاغذ را در مخزن کاغذ چک نموده واتمام آنرا بوسیله آلارم به اپراتور اعلام می کند .

 

۷- تقویت کننده: تقویت کننده ECG یک تقویت کننده تفاضلی است که امپدانس ورودی بالایی دارد و باید به نحوی طراحی شده باشد که در مقابل فشارهای ولتاژ بالای الکتروشوک و الکتروکوتر مقاوم باشد . پهنای باند فرکانسی این تقویت کننده بین ۰٫۰۵ هرتز تا ۱۰۰ هرتز می باشد . علاوه براین تقویت کننده ECGباید دارای فیلترهای مناسب به جهت حذف سیگنالهای مزاحمی که بر روی دستگاه تاثیر می گذارند را دارا باشد .

۸٫نحوه اتصال برد بر روی دستگاه:

اتصال برد به دستگاه ECG

اتصال برد به دستگاه ECG

تقویت کننده ECG

تقویت کننده ECG

۸-سیستم پردازش ، ذخیره وانتقال اطلاعات : این سیستم بسته به نوع و مدل دستگاه می تواند کاملا با امکانات متفاوتی ظاهر شود و از سیستم انتخاب لیدها گرفته تا ذخیره اطلاعات بر روی انواع حافظه ها ، ارسال اطلاعات بر روی شبکه ، امکان تبادل اطلاعات از طریق مودم ، تشخیص آریتمی ها و گزارش آنها به اپراتور در جهت تشخیص سریع بیماری ، تبادل اطلاعات با کامپیوتر از طریق پورتهای دستگاه و . . . را در بر بگیرد .

 

طرز کار دستگاه : ابتدا الکترودهای دستها و پاها را که به صورت گیره می باشند را پس از زدن مقدار ژل مناسب در جای خود وصل می کنیم .(استفاده از ژل به دلیل کاهش امپداس بین پوست و صفحه الکترود است) سپس الکترودهای سینه ای را بوسیله پوار در محلهای خود وصل می کنیم . سیم زمین را وصل نموده و دستگاه را روشن می کنیم . توسط صفحه کلید شرایط مناسب برای گرفتنECG  بیمار را تنظیم نموده و سپس کلید START را می زنیم .

توجه داشته باشید هنگام ثبت نباید بدن بیمار با زمین اتصال برقرار کند(چه بطور مستقیم و چه توسط اجسام رسانای اطراف بیمار مانند فلزات) و همینطور بیمار بایستی در وضعیت ثابت باشد و از هر حرکت و تکان خوردن در زمان گرفتن ثبت خودداری کند، در غیر اینصورت سیگنال ثبت شده دچار نویز خواهد شد.

نحوه اتصال لید ها

نحوه اتصال لید ها

 

محل اتصال الکترودها به بدن(شکل بالا مربوط به گیره دست وپا و شکل پایین لیدهای سینه ای است)

الکترود های ECG

الکترود های ECG

الکترودهای مورد استفاده در ثبت ECG

 

چند ایراد وخرابی رایج در دستگاه الکتروکاردیو گراف

در زیر به ذکر چند مورد از مشکل و خرابی رایج و متداول در دستگاه الکتروکاردیوگراف می پردازیم و با علت خرابی و نحوه رفع آن  آشنا می شوید.

الف ) روشن نشدن دستگاه : اگر دستگاه الکتروکاردیوگراف روشن نشود بایستی ابتدا کابل برق تست شود. در صورتیکه کابل برق مشکلی نداشت فیوز و سپس کلیدها بررسی شود.

ب ) عدم خروج کاغذ چاپگر:  اگر دستگاه نوار قلب کاغذ بیرون ندهد باید موراد زیر بررسی شود:

  • ابتدا از وجود کاغذ در مخزن مطمئن شوید.
  • سپس پرینتر(چاپگر) را بررسی کرده که احیانا تسمه آن پارگی نداشته باشد و در صورت پارگی تسمه آن را تعویض کنید.
  • در مرحله بعد سراغ سنسور رفته و آن را تمیز کنید؛ اگر ایراد بر طرف نشد سنسور را تعویض کنید.
  • ممکن است موتور چاپگر دچار سوختگی شده باشد لذا موتور را چک کنید.
  • آی سی پرینتر نیز باید چک شود .

ج ) عدم چاپ نوار قلب روی کاغذ : مشکل دیگری نیز ممکن است بوجود آید و آن موقع خروج کاغذ از پرینتر(چاپگر) است که کاغذ سفید بیرون آید. در این صورت خرابی مربوط به پرینتر حرارتی می باشد.

د ) نمایش خط راست روی کاغذ : گاهی اوقات دستگاه روشن می شود ولی روی کاغذ فقط خط مستقیم مشکی چاپ می شود(مانند شکل زیر) . باید ابتدا کابل ها و اتصالات و سپس آی سی ثبت سیگنال بررسی شود و در صورت لازم تعمیر و یا تعویض شود.

۱۷ بهمن ۱۳۹۴

تعمیر و عیب یابی الکتروکاردیوگراف(ECG)

الکتروکاردیو گراف   مقدمه همانطور که می دانیم عضلات قلب برای ایجاد انقباض و انبساط لازم جهت پمپ نمودن خون به نقاط مختلف بدن و یا […]